نکات مهم اجرای احکام دیوان عدالت اداری

در شاخه : آیین دادرسی طرح دعوی در دیوان عدالت اداری

نکات مهم اجرای احکام دیوان عدالت اداری 

این مطلب توسط اینجانب محمدرضا کریمی وکیل متخصص در دعاوی دیوان عدالت اداری تهیه و تنظیم شده است. 

در مورد اجرای احکام دیوان عدالت اداری بایستی چند نکته مهم را در نظر بگیریم :

نکته اول- اجرای احکام،بخشی از بدنه کل دیوان عدالت اداری است هر واحد اجرای احکام در مورد هر پرونده‌ای که به شعبات آن ارجاع می‌شود تحت نظر رئیس شعبه صادر کننده حکم قطعی که پرونده اجرای احکام به آن شعبه ارسال شده عمل می‌نماید.

دوم اینکه- اجرای احکام دیوان عدالت اداری، مستقر در ساختمان اصلی دیوان عدالت اداری در تهران است به نشانی تهران اتوبان ستاری خیابان مخبری نبش ایران زمین، بنابراین در هیچ جای دیگر ایران شعبه یا نمایندگی اجرای احکام دیوان عدالت وجود ندارد.

سوم اینکه-اجرای احکام صرفا نسبت به آراء قطعیت یافته است بنابراین پرونده‌هایی که در جریانند امکان تشکیل پرونده اجرایی برای آن وجود ندارد علاوه بر این در مورد دستور موقت هم و اجرای آن پرونده اجرائی تشکیل نمی‌ گردد. پس در فرض استنکاف از اجرای دستور موقت توسط طرف شکایت امکان تشکیل پرونده اجرائی برای آن وجود ندارد.

چهارم اینکه- بعد از قطعیت رای (که البته فرقی هم نمی‌کند که پرونده در مرحله بدوی قطعیت یافته یا تجدید نظر) محکوم له می‌تواند از طریق دفاتر خدمات قضایی یا مراجعه حضوری به شعبه صادر کننده رای قطعی، درخواست اجرای حکم نماید این درخواست نیاز به پرداخت هزینه ندارد و دادخواست محسوب نمی‌شود. 

پنجم اینکه- برابر ماده 107 قانون دیوان عدالت اداری کلیه اشخاص و مراجع مذکور در ماده (10) این قانون مکلفند آراء دیوان را پس از ابلاغ به فوریت اجراء نمایند.اما معمولاً بر اساس رویه اجرای احکام بعد از قطعیت رای تا یک ماه هیچ اقدامی جهت اجرای حکم نمی‌شود.

ماده 108 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ شعبه دیوان پس از صدور رای مکلف است آن را به طرفین ابلاغ کند. محکومٌ علیه موظف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ حکم قطعی، نسبت به اجرای کامل رای یا جلب رضایت محکومٌ ‌له اقدام و نتیجه را به‌طور کتبی به شعبه صادرکننده حکم قطعی اعلام کند. در صورت عدم اجرای رای یا عدم جلب رضایت محکومٌ‌ له در مهلت مقرر، با درخواست محکومٌ‌ له پرونده به واحد اجرای احکام ارسال می‌‌شود.

اما بعد از گذشت این یک ماه و صدور اخطار اجرای حکم و در فرض عدم اجرای حکم توسط طرف شکایت و با عنوان استنکاف پرونده جهت صدور حکم استنکاف به رئیس دیوان ارجاع می‌شود تا ریاست محترم دیوان عدالت اداری پرونده استنکاف را جهت صدور حکم استنکاف به شعبه صادر کننده حکم قطعی ارجاع نماید.

ششم اینکه- محکوم له می‌تواند با طرف شکایت در اجرای حکم توافق کند در این صورت و در صورت عدم اجرای حکم بر اساس توافق یا اساساً عدم اجرای حکم توسط طرف شکایت جزئاً یا کلاً پرونده اجرای حکم دوباره قابل پیگیری از طریق واحد اجرای احکام می‌باشد.

هفتم اینکه-در فرض احراز اجرای حکم توسط قاضی اجرای احکام،مراتب قرار خاتمه اجرای حکم صادر می‌شود چنانچه این قرار مورد اعتراض محکوم له باشد دایر بر اینکه حکم جزئاً یا کلاً اجرا نشده می‌تواند ظرف یک ماه به آن اعتراض کند مراتب اعتراض به شعبه صادر کننده رای قطعی ارجاع می‌شود و در فرض پذیرش، پرونده دوباره جهت اجرای حکم به اجرای احکام ارجاع داده می‌شود.

هشتم اینکه بر اساس ماده 111 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ دادرس اجرای احکام از طرق زیر مبادرت به اجرای حکم می‌کند:

1- احضار مسوول مربوط و اخذ تعهد بر اجرای حکم یا جلب رضایت محکومٌ له در مدت معین

2- دستور توقیف حساب بانکی محکومٌ علیه و برداشت از آن به میزان مبلغ محکومٌ به در صورت عدم اجرای حکم یک سال پس از ابلاغ

3- دستور توقیف و ضبط اموال شخص متخلف به درخواست ذی‌نفع طبق مقررات قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی)

4- دستور ابطال اسناد یا تصمیمات اتخاذ شده مغایر با رای دیوان با رعایت لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی، عمرانی و نظامی دولت مصوب 17 /11 /1358 شورای انقلاب و اصلاحات بعدی آن و قانون تعیین تکلیف اراضی واگذاری دولت و نهادها مصوب 15 /12 /1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام قوانین قاضی اجرای احکام

و در نهایت اینکه: برابر ماده 112 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ در صورتی که محکومٌ علیه از اجرای آرای دیوان استنکاف نماید، پرونده با ارجاع رئیس دیوان در شعبه صادرکننده رای قطعی، رسیدگی و مستنکف به انفصال از خدمات دولتی تا پنج‌سال و یا به محرومیت از حقوق اجتماعی تا پنج سال و جبران خسارت وارده، محکوم می‌شود. رای صادره ظرف بیست روز پس از ابلاغ بدون رعایت تشریفات تنظیم دادخواست، قابل تجدید نظرخواهی حسب مورد در شعبه تجدید نظر و شعبه هم عرض است. حکم قطعی صادره جهت اجرا به مقام مافوق مستنکف و عندالاقتضاء به مراجع نظارتی مربوط، ابلاغ و درخصوص دارندگان پایه قضائی به دادسرای انتظامی قضات اعلام می‌شود.

جمع‌بندی

معمولاً پرونده اجرای احکام دارای پیچیدگی خاصی بوده و تفاسیر مختلفی از اجرای حکم خواهد شد که این امر ممکن است در جریان اجرای حکم، مورد اعتراض محکوم له یا شاکی پرونده قرار گیرد و البته جریان اجرای حکم را طولانی نماید بنابراین پیگیری و صبر در اجرای احکام دیوان عدالت لازمه کار است. 

و در نهایت اینکه در فرض تقاضای اعمال ماده 79 توسط سازمان طرف شکایت این درخواست تا زمان پذیرش و نقض رای قطعی مانع اجرای حکم نخواهد شد. 

پیشنهاد می‌شود که مراتب اجرای حکم و پیگیری آن را به وکیل متخصص دعاوی دیوان عدالت اداری واگذار نمائید تا با استفاده از تجارب ارزشمندشان مسیر هموارتری را برای اجرای حکم به دست بیاورید.