نحوه ابطال دستور موقت توقف عملیات ساخت در دیوان عدالت اداری

در شاخه : نمونه آرای دستور موقت دیوان عدالت اداری

نحوه ابطال دستور موقت توقف عملیات ساخت در دیوان عدالت اداری

این مطلب توسط اینجانب محمدرضا کریمی وکیل متخصص دعاوی دیوان عدالت اداری تهیه و تنظیم شده است. 

یکی از طرق پیش بینی شده در قانون دیوان عدالت اداری، جهت توقف عملیات اجرائی احکام ،آراء ، تصمیمات و اقدامات سازمان‌های دولتی در دیوان عدالت اداری صدور دستور موقت است.

دستور موقت در واقع به معنای این است که تا زمان تعیین تکلیف قطعی در دیوان عدالت و صدور رای قطعی چنانچه اجرای تصمیمات یا آراء طرف‌های شکایت موجب ضرر و زیان جبران ناپذیر به شاکی گردد تا آن زمان اجرای آن تصمیم یا رای متوقف گردد اما صدور دستور موقت و لغو آن بر اساس قانون دیوان عدالت اداری شرایطی دارد که در این مطلب با توجه به تجربه خودم به عنوان وکیل متخصص دیوان عدالت اداری به اختصار راجع به آنها صحبت خواهم کرد.

اولا-برابر ماده 34 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402) قانون دیوان عدالت اداری:

الف-دستور موقت را می‌توان همزمان با طرح شکایت اصلی خود و در دادخواست مطرح نمود. 

ب-پس از طرح دادخواست اصلی هم چنانچه شاکی مدعی شود که به جهات مذکور در ماده (12) این قانون، اقدامات یا تصمیمات یا آراء قطعی یا خودداری از انجام وظیفه از سوی طرف شکایت سبب ورود خسارتی می‌گردد می‌تواند این درخواست را مطرح نماید.

ج-درخواست دستور موقت چه در ضمن دادخواست اصلی باشد و چه پس از آن نیاز به پرداخت هزینه‌ای نیست 

د- در تقاضای دستور موقت شاکی باید ثابت کند که در فرض اجرای تصمیم یا رای مورد اعتراض، جبران آن در آینده (البته در فرض رای به نفع وی) غیرممکن یا مُتعسِّر است.

ه- درخواست صدور دستور موقت پس از طرح شکایت اصلی تا قبل از صدور رای امکان پذیر است و همانطور که گفته شد این درخواست مستلزم پرداخت هزینه دادرسی و پرداخت خسارات احتمالی نیست.

سوال این است که دستور موقت در کدام شعبه رسیدگی می‌شود؟

برابر ماده 35 همین قانون، مرجع رسیدگی به تقاضای صدور دستور موقت، شعبه‌ ای است که به اصل شکایت رسیدگی می‌کند و مرجع رسیدگی ‌کننده طی دادرسی فوری، در صورت احراز ضرورت و فوریت موضوع، بر حسب مورد، دستور موقت مبنی بر توقف اجرای اقدامات، تصمیمات و آرای مورد شکایت یا انجام وظیفه، صادر می‌کند. بنابراین برای صدور دستور موقت علاوه بر نیاز به احراز تعسر در اجراء که فوقا در مورد آن توضیح دادیم احراز ضرورت و فوریت امر هم برای قاضی متولی رسیدگی به شکایت هم ضروری است.

سوال بعدی این است که در فرض صدور دستور موقت به نفع شاکی آیا این به معنای آن است که در اصل شکایت هم در آینده موفق خواهد بود و به معنای دیگر رای به نفع وی صادر خواهد شد؟ و این بدان معناست که قاضی اصل دعوی را پذیرفته یا خیر؟

برابر تبصره 1 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ ماده 35 همان قانون ،دستور موقت تاثیری در اصل شکایت ندارد. بنابراین صدور دستور موقت به معنای موفقیت در اصل دعوا نیست.

سوال بعدی این است که تحت چه شرایطی دستور موقت ابطال می‌ گردد؟

الف-در صورت ردّ شکایت یا صدور قرار سقوط شکایت یا صدور قرار ابطال یا رد دادخواست اصلی و یا حکم به عدم ابطال مصوبه.

البته تمام این‌ها ، مشروط بر این است که رای دعوای اصلی قطعیت یابد بنابراین اگر پرونده در مرحله بدوی بوده و در همان مرحله نیز دستور موقت صادر شده باشد و با اعتراض یکی از طرفین پرونده به تجدید نظر ارجاع شود تا زمان قطعیت رای صادره، دستور موقت نیز لغو نمی‌شود.

تبصره 2 (الحاقی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ اجرای دستور موقت صادره از شعب دیوان منوط به تایید رئیس دیوان است که حداکثر ظرف یک هفته از زمان وصول باید نظر خود را اعلام نماید. درصورت عدم اظهار نظر در مهلت مذکور دستور موقت صادره لازم ‌الاجراء است. علاوه بر این فراموش نکنیم که در صورت عدم اجرای دستور موقت، ضمانت اجرای مقرر در قانون برای طرف شکایت اعمال می‌گردد و بی‌تردید اعمال ضمانت اجراء در قانون،به معنای تشکیل پرونده اجرائی در شعب اجرای احکام دیوان عدالت اداری برای دستور موقت نیست، زیرا که پرونده اجراء صرفاً مربوط به احکام قطعیت یافته دیوان عدالت اداری می‌باشد و دستور موقت در زمره آنها نیست.

برابر ماده 39 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ سازمانها، ادارات، هیاتها و ماموران طرف شکایت پس از صدور و ابلاغ دستور موقت، مکلفند طبق آن اقدام نمایند و در صورت استنکاف، مرجع صادرکننده دستور موقت، متخلف را به انفصال از خدمت به مدت شش ماه تا یک سال و جبران خسارت وارده محکوم می‌نماید. این حکم ظرف بیست روز قابل تجدید نظر در شعب تجدید نظر است..

البته با توجه به اینکه دستور موقت مانع اجرای تصمیم یا رای طرف شکایت می‌گردد برابر ماده 37 همین قانون، شعبه دیوان موظف است در صورت صدور دستور موقت، نسبت به اصل دعوی خارج از نوبت رسیدگی و رای مقتضی صادر نماید.( که البته به نظر می‌رسد به دلیل تراکم پرونده‌ها در دیوان عدالت چنین امری متصور نیست و عملاً پرونده ی که دارای دستور موقت است خارج از نوبت رسیدگی نمی‌شود).

سوال دیگر این است که اگر در موضوع پرونده ای، دستور موقت صادر شد آیا امکان لغو آن وجود دارد؟ یا در هر حال تا پایان جریان رسیدگی و قطعیت رای باقی خواهد ماند؟ پاسخ این سوال را در ماده 40 خواهیم دید:

ماده 40 (اصلاحی 10‌‌/02‌‌/1402)ـ در صورت حصول دلایلی مبنی بر عدم ضرورت ادامه اجرای دستور موقت، مرجع رسیدگی ‌کننده به اصل دعوا با موافقت رئیس دیوان نسبت به لغو آن اقدام می‌نماید.

بیائید با ذکر یک مثال راجع به این موضوع بیشتر صحبت کنیم

فرض کنید که شما مالک ملکی هستید که دارای پروانه ساختمانی است و در حال ساخت هم هستید، همسایه مجاور شما اعتراض به کیفیت صدور پروانه ساختمانی شما دارد و در نتیجه در دیوان عدالت اداری با عنوان تقاضای ابطال پروانه ساختمانی به طرفیت شهرداری، دعوی ابطال پروانه را (بنا بر ادعای مغایرت با اصول شهرسازی یا سایه اندازی، مزاحمت یا اشرافیت) می‌نماید علاوه بر این در ضمن دادخواست، تقاضای صدور دستور موقت توقف عملیات اجرائی ساخت را تا تعیین تکلیف قطعی در دیوان عدالت اداری می‌نماید و البته نهایتاً نیز برای ایشان دستور موقت توقف عملیات اجرائی ساخت صادر می‌شود و به شهرداری هم ابلاغ می‌گردد و شهرداری به واسطه همین دستور موقت مانع ادامه عملیات ساختمان سازی شما می‌گردد. 

اینجا چون شما طرف دعوی نیستید ممکن است به واسطه شهرداری یا دستور موقت از موضوع دعوی مطلع شوید

در اینجا شما بایستی :

1-دعوی ورود ثالث را مطرح نمائید تا امکان دفاع از پروانه خود را داشته باشید 

2-دعوی شما به همان شعبه ارجاع می‌شود که در حال رسیدگی به خواسته اصلی است.

3-با توجه به اینکه توقف عملیات ساخت ممکن است خسارات جبران ناپذیری به شما وارد آورد از جمله اینکه رها کردن ساختمان به همین منوال و وضعیت موجب ریزش ساختمان همسایه مجاور به واسطه گودبرداری یا حتی ریزش ساختمان نیمه سازی که در حال ساخت آن هستید گردد و ... در اینجا شما با استفاده از نظر هیات کارشناسان رسمی دادگستری، مصادیق خسارت به ساختمان خود را ارائه می‌نمائید و تقاضای لغو اثر دستور موقت و ابطال دستور موقت را می‌خواهید.

4- اینجا دیوان عدالت، در فرضی که احراز کند که ادامه توقف عملیات ساخت موجب خسارت جبران ناپذیر به شما می‌گردد دستور موقت را یا به طور کامل لغو می‌کند یا اینکه به شما اجازه می‌دهد تا طبقات محدودی (و البته کمتر از پروانه ) به ساخت ادامه دهید که خطر برطرف شود در اینجا عملاً دستور موقت تا همان میزان که دیوان عدالت اجازه داده لغو می‌گردد یا به طور کامل رفع اثر می‌شود.

پس نتیجه می‌گیریم که چنانچه شما هم از محل دستور موقت صادره، دچار خسارت جبران ناپذیر شوید می‌توانید با ارائه دلایل و مدارک درخواست لغو اثر دستور موقت را بخواهید و برابر ماده 38 در صورت صدور دستور موقت یا لغو آن، مفاد آن به طرفین و در صورت رد تقاضای صدور دستور موقت، مفاد آن به شاکی ابلاغ می‌شود.

جمع‌بندی 

بر اساس شناخت من از رویه موجود و رفتار قضات در بسیاری از شکایات همانند اعتراض به رای تخریب کمیسیون ماده 100،اخراج و یا انفصال دائم در دعاوی اداری‌ و یا تعطیلی محل کسب و امثالهم که خسارات معمولاً جبران ناپذیر است دیوان عدالت اداری دستور موقت صادر می‌کند. 

و در دعاوی همانند اعتراض به جریمه کمیسیون ماده 100 یا 99 و حتی کمیسیون ماده 77 در باب عوارض و احکام تخلف اداری همانند محرومیت از مشاغل حساس و مدیریتی و یا توبیخ کتبی با درج در پرونده و مجازات‌های این چنینی دستور موقت صادر نمی‌گردد. 

پیشنهاد 

با توجه به اینکه دعاوی دیوان عدالت اداری تخصصی می‌باشد و منصرف از دعاوی حقوقی و خانواده می‌باشد مناسب است از خدمات وکیل متخصص دعاوی دیوان عدالت اداری استفاده کنید.